چگونه مصرف گرایی با سیاست زدایی از جامعه و فرهنگ پیوند می خورد؟ - انجمن وردپرس

به گزارش انجمن وردپرس، خبرگزارای کتاب ایران آرش نصر اصفهانی برای مطالعه نوروزی کتاب تجاری سازی و مصرف گرایی را پیشنهاد داد و نوشت: کتاب تجاری سازی و مصرف گرایی را می توان جامع ترین، دقیق ترین و خواندنی ترین کتابی دانست که درباره شکل گیری فضاهای تجاری در تهران و اثرات فرهنگی آن نوشته شده است. میثم سفرچی در این کتاب تلاش کرده است نشان دهد چگونه سیطره سیاست استقلال مالی شهرداری ها در اوایل دهه 1370، اقتصاد شهرها و آرایش فضایی آن ها در ایران و خصوصاً در تهران را تغیر داده و سبب شده در کنار رشد طرح های توسعه ای بزرگ از قِبل فروش تراکم ساختمانی افسارگسیخته، رشد غول آسای مجوزها ساخت مراکز جاری و مال ها را نیز ببینیم. اما این فضاهای تجاری عموماً بستری برای تجلی شیوه ای از رفتار فرهنگی و سبک زندگی خصوصاً در میان جوانان است که برخی آن را به نوعی مقاومت از سمت جامعه در برابر سیاست های فرهنگی رسمی تعبیر کرده اند. این موضوع با این واقعیت در تناقض به نظر می رسد بیشتر رشد مراکز تجاری و مال ها در تهران در دوره دوره دوم تا چهارم شورای شهر و شهرداری تهران رقم خورده است. این مهم ترین گرهی است که سفرچی در کتاب تلاش می کند آن را باز کند و نشان دهد چگونه می توان میان سیاست های اسلام گرایانه، غرب ستیز و نافی ارزش های غربی از یک سو و توسعه فضاهای تجاری مولد مصرف گرایی و سبک زندگی غرب گرایانه پیوند برقرار کرد و این دو را در کنار هم فهمید.

کتاب شامل هفت فصل است اما به لحاظ محتوایی می توان گفت از پنج بخش اصلی تشکیل شده است. بخش نظری کتاب بسیار آموزنده است و به واسطه تسلط نویسنده بر مباحث نظری مربوط به نئولیبرالیسم و شهر خواننده را با مهم ترین مباحث تئوریک اقتصاد سیاسی شهر و پیوند آن با فرهنگ و جامعه شناسی فرهنگ آشنا می کند. در بخش دیگر، در مطالعه ای تطبیقی به سیاست های شهری نئولیبرال در شهرهای جهان خصوصاً در شرق آسیا و خاورمیانه پرداخته شده و مسیرهای مختلفی که این شهرها در فرایند اجرای این سیاست ها طی کرده اند بررسی و مقایسه شده اند.

در بخش بعد توسعه کالبدی و فضایی شهر تهران در دهه های اخیر بر مبنای الگوی درآمدزایی شهرداری ردگیری و تحلیل شده است. در این بخش نویسنده نشان می دهد که چگونه نیروهای فعال به مثابه نیرویی در برابر چرخش نئولیبرال در برابر سیاست های کلان توسعه عمل نکردند و بلکه برعکس تلاش کردند سهم خود از درآمدهای حاصل از حجم بزرگ تغییر کاربری ها و ساخت وساز به نفع خود تضمین کنند.

بخش مهمی از کتاب نیز حاصل کار میدانی نویسنده و مصاحبه با جوانانی است که به مال ها و مراکز تجاری مراجعه می کنند. در این بخش که بر تحلیل ذهنیت مراجعه کنندگان از فضاهای جاری پایدار است به سه موضوع اصلی تجربه مال و نگرش به آن، تجربه خرید و مصرف گرایی می پردازد. مشتریان مال ها را نشانه پیشرفت،آزادی، به رسمیت شناخته شدن و امنیت می دانند و سفرچی با ظرافت نشان می دهد چگونه این مفاهیم در ذهنیت این جوانان دستکاری و خالی از مفهوم شده اند. آزادی مصرف جای آزادی سیاسی و اجتماعی را گرفته، توسعه فضاهای تجاری شهری جایگزین توسعه در مقیاس ملی شده، به رسمیت شناخته شدن به عنوان مشتری به جای به رسمیت شناخته شدن به عنوان شهروند نشسته و امنیت گلخانه ای در فضای بسته مال، جای امنیت به طور عمومی در کلیه فضاهای شهری را گرفته است.

به علاوه نویسنده نشان می دهد چگونه مصرف گرایی با سیاست زدایی از جامعه و فرهنگ پیوند می خورد که یکی از کردهای آن را می توان در تصور این جوانان از مفهوم خوشبختی ردیابی کرد. برای بسیاری از این جوانان خوشبختی امری یکسره فردی است و نسبتی با امر اجتماعی و سیاسی ندارد. اینجاست که سوژه خلق شده سیاست های نئولیبرال و مصرف کننده فضاهای تجاری نه به مثابه سوژه های مقاومت کننده بلکه به مثابه سوژه های فردی شده و فاقد آرمان های سیاسی و اجتماعی قابل فهم می شود.

میثم سفرچی در این کتاب تلاش می کند با بررسی موشکافانه الگوی توسعه فضاهای تجاری به موضوعاتی توجه کند که دیگران عموما از آن غفلت کرده اند و به طور مشخص بر نسبت این فضاها با گردش سرمایه، سیاست، فرهنگ و جامعه نوری تازه می افکند. نویسنده در این کتاب گام مهمی در جهت جامعه شناسی فرهنگ در ایران برداشته است که هم به اقتصاد سیاسی توجه دارد و هم در دام تحلیل یکسره اقتصادی نمی افتد.